Po raz pierwszy kwestia wykorzystania wycofywanych z eksploatacji statków została poruszona na 42. sesji
Komitetu Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC) w 1998 r. Podczas tej sesji - i kolejnej, która odbyła się w 2002 r. - ustalono, że Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO) powinna przyjąć odpowiednią
rezolucję odnośnie przygotowania i przeprowadzania recyklingu statków.
Okres eksploatacji większości jednostek wynosi 20-25 lat, lub nieco więcej. Obecnie istnieje niewiele możliwości wykorzystania
wycofywanych statków. Stają się one np. atrakcjami turystycznymi, czy też, umiejscowione na dnie morza, ciekawymi obiektami dla pasjonatów nurkowania. Zdarza się jednak, że statki są porzucane (niekiedy
razem z załogą). To m.in. spowodowało, że MEPC opracował wytyczne odnośnie recyklingu, które 5 grudnia 2003 r. zostały przyjęte przez Zgromadzenie IMO, w postaci Rezolucji A 962(23).
Rolą IMO jest
teraz rozpowszechnianie recyklingu w środowisku okrętowym, jako najlepszej formy zakończenia eksploatacji statku, a także zachęcanie rządów państw, by stosowne postanowienia znalazły się w narodowym
ustawodawstwie,
IMO, opracowując rezolucję, skupiła się na efektywnym rozwiązaniu problemu wycofywanych z eksploatacji jednostek. Organizacja, biorąc pod uwagę specyfikę środowiska morskiego, prowadzi
działania w kierunku minimalizowania użycia materiałów niebezpiecznych już na etapie projektowania i konstruowania statków - oczywiście, bez naruszania ich bezpieczeństwa i wydajności operacyjnej.
Ponieważ proces ma być prowadzony w sposób przyjazny dla środowiska, znaczący nacisk położono na identyfikację materiałów potencjalnie niebezpiecznych, użytych do budowy statku i jego wyposażenia. Ta
identyfikacja będzie przeprowadzana przed recyklingiem. Przedmiotem zainteresowania nie będą typowe materiały, takie jak stal czy aluminium, ale raczej substancje i tworzywa szkodliwe dla zdrowia
ludzkiego lub środowiska morskiego (paliwa, smary, izolacje, balasty, azbest), a także wyposażenie, które może zawierać substancje szkodliwe (transformatory, baterie, akumulatory, urządzenia do produkcji
substancji chemicznych, zbiorniki, składy rozpuszczalników, farby, okablowanie elektryczne zainstalowane przed 1975 r., sprzęt przeciwpożarowy, kanalizacje, zawory, pompy itp.).
W celu identyfikacji i
nadzoru materiałów potencjalnie niebezpiecznych, czy też szkodliwych, wprowadza się tzw. "zielony paszport", który dostarczałby informacji, jakie tworzywa zostały wykorzystane w konstrukcji statku lub
jego wyposażenia. Dokument ten powinien stale towarzyszyć jednostce podczas eksploatacji. Każdy kolejny właściciel powinien posiadać aktualny "zielony paszport", zwłaszcza ostatni, oddający statek do
recyklingu.
"Zielony paszport" powinien zawierać następujące informacje: nazwę państwa bandery, datę zarejestrowania statku (ew. wyrejestrowania), numer identyfikacji IMO, numer kadłuba, nazwę
i typ statku, port, w którym jest zarejestrowany, nazwę i adres armatora, dane dotyczące klasyfikacji, szczegółowe dane statku oraz nazwę i adres stoczni, w której statek został zbudowany.
Główną
częścią "paszportu" będzie inwentarz materiałów potencjalnie niebezpiecznych, zawierający ich identyfikację, lokalizację na statku, przybliżoną ilość i rozmiar, z podziałem na materiały potencjalnie
niebezpieczne, znajdujące się w strukturze i wyposażeniu statku oraz odpady powstałe w czasie eksploatacji.
W przypadku nowych statków, wykaz niebezpiecznych materiałów powinien być przygotowany
przez stocznię, w stadium konstrukcji, w konsultacji z producentem wyposażenia. Dla jednostek już istniejących, wykaz przygotowuje armator, na podstawie planów, rysunków, danych technicznych, w
konsultacji ze stocznią oraz producentami wyposażenia.
Najlepszym rozwiązaniem, po zidentyfikowaniu materiałów niebezpiecznych, byłoby zminimalizowanie ich użycia, lub zastąpienie innymi. Propozycja ta
skierowana jest do przemysłu stoczniowego. Chodzi o projektowanie statku z myślą o przyszłym recyklingu i skonstruowanie go przy wykorzystaniu takich tworzyw, które mogłyby być w przyszłości bezpiecznie
utylizowane. Odnosi się to również do producentów wyposażenia morskiego.
Kolejną, bardzo ważną kwestią, jest przygotowanie statku do utylizacji, zanim dotrze on do miejsca zniszczenia. Pierwszym
krokiem będzie wybór urządzenia do recyklingu, które zapewni bezpieczne jego przeprowadzenie, w zależności od materiałów, jakie mają być przetworzone. Kiedy już zostanie wybrany sposób recyklingu, armator
będzie zobowiązany poinformować o tym kompetentne władze. Następnym krokiem jest dostarczenie statku do recyklingu wraz z "zielonym paszportem". Armator powinien odpowiednio ubezpieczyć statek na czas
podróży do miejsca zniszczenia i wziąć pod uwagę ewentualne przestoje (zła pogoda, odmowa przyjęcia statku).
Pomocny może być także plan recyklingu statku. Zgodnie z wytycznymi IMO, profesjonalnie
przygotowany plan zapewni bezpieczne jego przeprowadzenie. Przy jego tworzeniu należy wziąć pod uwagę dostępne urządzenia, które posłużą do recyklingu oraz potencjalne zagrożenia, jakie mogą powstać w
całym jego procesie. Należy w nim uwzględnić dane techniczne, źródła oraz ilość substancji chemicznych i biologicznych, które mogą powstać podczas operacji. Armator powinien także poinformować o
ewentualnych uszkodzeniach statku, czy też naruszeniu jego integralności. Plan tworzy podmiot, który zamierza przeprowadzić recykling, po uzgodnieniu z armatorem. Musi być on zgodny z narodowymi i
międzynarodowymi przepisami.
IMO, w swojej rezolucji, zwróciła się do rządów, o prawne uregulowanie kwestii dostarczenia statku do recyklingu oraz kontroli nad prawidłowym przebiegiem samego
procesu. Państwo, w którym nastąpi recykling, będzie odpowiedzialne za monitoring obsługi materiałów niebezpiecznych powstałych podczas niszczenia. Istotną rolę ma tu także do odegrania Międzynarodowa
Organizacja Pracy (ILO), która będzie musiała zająć się kwestią ochrony osób pracujących przy recyklingu, narażonych na czynniki chemiczne, fizyczne, biologiczne i ergonomiczne. IMO zauważyła także
potrzebę ustanowienia Międzynarodowego Funduszu Recyklingu Statku, który promowałby bezpieczny i przyjazny dla środowiska recykling.
MEPC, na swojej 53. sesji, uzgodnił, że wyżej opisana instytucja
recyklingu statków powinna zostać przyjęta w latach 2008-2009.