Rozmowa z Algirdasem Brazauskasem, byłym prezydentem i byłym premierem Litwy - Przypłynął pan do Szczecina jako uczestnik regat The Tall ShipsRaces jachtem z Kłajpedy. Jak odbiera pan to wydarzenie? - Jestem pełen jak najlepszych wrażeń. Dla każdego portu jest wielkim honorem przyjmować tak znakomite jednostki pływające, tym bardziej że żagle w XXI wieku jako środek transportu przechodzą do historii. Sport żeglarski oczywiście się rozwija. I to zawdzięcza właśnie organizowanym regatom i takim spotkaniom, jakie odbyły się na początku sierpnia w Szczecinie. - Woda powinna łączyć nie tylko żeglarzy. Porozmawiajmy więc o swoistym moście gospodarczym Kłajpeda - Świnoujście, którego inicjatorami są konsul honorowy RP w Kłajpedzie Tadeusz Macioł oraz konsul honorowy Litwy w Szczecinie Wiesław Wierzchoś. Mowa o projekcie uruchomienia linii promów towarowych między obydwoma portami. - Wymiana gospodarcza pomiędzy naszymi krajami rośnie. Strumień ładunków, który przemieszcza się intensywnie dzięki transportowi samochodowemu przez naszą granicę z Polską, zwiększa się corocznie. Do tego dochodzą jeszcze przewozy z innych portów bałtyckich, takich jak Petersburg, Helsinki, Tallin i Ryga przez Litwę do Polski i dalej do krajów Europy Zachodniej. Zgadzam się z tym, że należy wesprzeć te przewozy poprzez uruchomienie transportu promowego wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego od Petersburga do Szczecina. Jest to korzystne rozwiązanie dla gospodarki i wręcz konieczne, gdyż przeciążenie dróg samochodowych na Litwie i w Polsce jest bardzo duże, a do tego corocznie wzrasta o 15 proc. Ta niska przepustowość opóźnia transport ładunków. - Należy więc liczyć na to, że pan prezydent będzie lobbował za takim projektem. - Zdecydowanie tak. Byłem przez pięć lat premierem i doskonale rozumiem ten problem. Zwrócę się z tym problemem do obecnego rządu Litwy, tym bardziej że obydwaj konsulowie przejawiają dużą inicjatywę w tym względzie. Nie ukrywam, że jest to sprawa o znaczeniu ogólnokrajowym i rozmowy na ten temat winny być podjęte na szczeblu rządowym obu naszych państw. Dodam, że oba porty w Kłajpedzie i w Świnoujściu mają bardzo dobrą infrastrukturę, co ułatwia uruchomienie linii promowej. Sądzę, że rozwój przewozów promowych może dać duży efekt gospodarczy. - Tyle o ruchu towarowym. A co pan prezydent powie o ruchu turystycznym między Pomorzem Zachodnim a Litwą, którego prawie nie ma? Decyduje o tym fatalna infrastruktura transportowa. - Jeśli pojawią się wspólne interesy ekonomiczne pomiędzy naszymi państwami w wielu obszarach, to stanie się to podstawą do wzmocnienia współpracy w innych dziedzinach, jak chociażby w dziedzinie kultury czy też turystyki. Jestem za tym, by na poziomie rządowym również sprawom wzajemnej wymiany turystycznej poświęcić miejsce, ale biorąc pod uwagę efektywność ekonomiczną takich działań. - Ot, chociażby tanie linie lotnicze do Wilna. Wiem, że myśli się o tym w porcie lotniczym w Goleniowie. - Jeśli oczywiście znajdą się chętni pasażerowie. - Ale oni się pojawią, jeśli strona litewska oferować będzie atrakcje turystyczne. Choć nie ukrywam, że spora część mieszkańców naszego regionu wybierze się na Wileńszczyznę ze względów sentymentalnych. - Niestety, nie mamy zbyt rozwiniętej infrastruktury turystycznej. Jest to pozostałość po czasach Związku Radzieckiego, gdzie turystyka była bardzo scentralizowana i nie zwracano uwagi na rozwój infrastruktury turystycznej. Teraz to się zmienia: pojawiają się nowe hotele, obiekty wypoczynkowe, poprawia się jakość usług. Chcę też stwierdzić, że coraz więcej Polaków pojawia się na Litwie. Nie tylko w Wilnie, ale także w uzdrowiskach w Pałądze i w Druskiennikach. Sporo też Litwinów odwiedza rodziny w Polsce. Ale zgadzam się z panem, że trudności komunikacyjne nie sprzyjają turystyce. - Jeśli chodzi o polsko-litewską współpracę gospodarczą, to ostatnio rozwija się nie najgorzej. Szykuje się wspólna inwestycja przy moście elektroenergetycznym. - Oczywiście, jesteśmy zainteresowani budową linii wysokiego napięcia przy wykorzystaniu unijnych środków, gdyż na razie nasze sieci jako pozostałość po Związku Radzieckim zintegrowane są z liniami białoruskimi, a wolimy jednak być zintegrowani z państwami Unii Europejskiej. Jeśli zaś chodzi o wspólny udział w budowie nowej elektrowni atomowej w Ignalinie o mocy do 3-4 mln kilowatów, Nowa inwestycja ma być zlokalizowana tuż obok istniejącej elektrowni. Jest tam znakomita infrastruktura techniczna i socjalna dla przyszłych pracowników elektrowni. I stwarza to okazję do wybudowania elektrowni z udziałem trzech krajów bałtyckich: Litwy, Łotwy i Estonii przy udziale Polski. - Orlen ma większościowy pakiet rafinerii w Możejkach. Ale ropa z ropociągu Nowopołock - Możejki, który w latach 70. wybudowali Polacy, nie dociera do rafinerii. Nie chce mi się za bardzo wierzyć stronie rosyjskiej, która twierdzi, że ze względu na to, iż jest on dziurawy. - Niestety, niektóre siły polityczne w Rosji wykorzystują naciski ekonomiczne do celów politycznych. W tym wypadku nikogo takimi gestami się nie przestraszy. Może rzeczywiście przez to zysk rafinerii będzie mniejszy o kilkadziesiąt milionów dolarów, ale przecież Orlen da sobie radę. Ropę do rafinerii w Możejkach można przecież z innych źródeł przetransportować statkami. Rafineria położona w pobliżu portu w Kłajpedzie, na terenie którego posiada znakomitą infrastrukturę, w tym swój własny terminal przeładunkowy, posiada doskonałe warunki rozwoju. - Zawsze pan miał niezłe notowania u Polaków na Litwie - zarówno będąc prezydentem, jak i premierem niepodległej Litwy. A jak teraz są rozstrzygane problemy Polaków za rządów pana następcy - premiera Giediminasa Kirkilasa? - Sprawa stosowania polskiej pisowni nazwisk z polskimi końcówkami została już załatwiona pozytywnie... ...ale wciąż nierozwiązana jest sprawa zwrotu mniejszości polskiej ziemi. - Rzeczywiście, na Wileńszczyźnie, gdzie mieszkają Polacy, proces zwrotu ziemi przebiega wolniej niż na innych terenach Litwy. Ale występuje tam wiele absolutnie obiektywnych przyczyn. Brakuje niestety dokumentacji w postaci ksiąg wieczystych wskazujących na własność. Trzeba więc na Wileńszczyźnie prawo do własności ustalać w procesach sądowych. A to jest długa procedura. Zapewniam pana, że nie jest to jakaś polityka dyskryminacji mniejszości polskiej, lecz przyczyna obiektywna. Ale nie powoduje to specjalnych napięć. Chcę zresztą stwierdzić, że w samorządach w rejonie wileńskim i rejonie solecznickim, gdzie mieszka 80 proc. Polaków, władza należy do Polaków. A przecież o wielu takich sprawach związanych ze zwrotem ziemi decydują same samorządy. - Prawda więc leży pośrodku. Dziękuję za rozmowę. ---------------------------------- Algirdas Mykolas Brazauskas (pol. Olgierd Michał Brzozowski), (ur. 22 września 1932 r.) - polityk litewski, prezydent Litwy w latach 1993-98. Ukończył studia inżynieryjne na politechnice w Kownie. Pełnił szereg funkcji we władzach Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (m.in. był ministrem i zastępcą przewodniczącego Komitetu Planowania), od 1977 sekretarz, a od 1988 I .sekretarz komunistycznej Partii Litewskiej SRR. Jako lider komunistów wsparł ruch niepodległościowy i przeprowadzi! transformację partii w socjaldemokratyczną. Litewską Demokratyczną Partię Pracy (później Litewska Partia Socjaldemokratyczna). Pełnił obowiązki głowy państwa jako przewodniczący parlamentu od listopada 1992 r. następnie wygrał wybory prezydenckie i sprawował urząd prezydenta Litwy od lutego 1993 do lutego 1998 r; zostal zastąpiony przez Yaldasa Adanikusa. Po sukcesie socjaldemokratów w wyborach parlamentarnych - od lipca 2001 do czerwca 2006 r. premier Litwy. Odznaczony m.in polskim Orderem Orla Białego (1996).