Od ponad 20 lat mówi się o organizacjach przedsiębiorstw łączących się w klastry. Przyjmuje się, że klaster (ang. cluster) przemysłowo-usługowy jest to celowo utworzona grupa przedsiębiorstw powiązanych funkcjonalnie w celu osiągnięcia wartości dodanej w wyniku synergii działań gospodarczych i organizatorskich, których przedmiotem jest projektowanie wspólnych wizji, misji i strategii marketingowych, koordynowanie polityki pozyskiwania kapitału, kształtowanie relacji z władzami lokalnymi, otoczeniem politycznym, samorządowym i społecznym. Termin klaster upowszechnił się w krajach anglosaskich i nordyckich. We Francji używa się określenia "lokalny system produkcyjny" (systeme productif local) zaś we Włoszech "okręg uprzemysłowiony" (districto industriale), w Niemczech Kompetenznetze (sieć firm profesjonalnych). Wszystkie te terminy odnoszą się do działających na pewnym obszarze firm produkcyjnych i usługowych, związanych z określonym sektorem gospodarki, lecz współpracujących ze sobą w łańcuchu operacji prowadzących do wyprodukowania i dystrybucji określonych wyrobów finalnych. W literaturze polskiej naukowcy zajmujący się tym zagadnieniem posługują się terminem grono przedsiębiorstw. Trafnym terminem, stosowanym w rolnictwie, jest też grupa producencka. Nadzwyczaj efektywne organizacyjnie i ekonomicznie okazały się klastery z krajów azjatyckich, Australii i regionu Pacyfiku działające w sektorze IT KLASTER MORSKI Klaster morski definiuje się jako sieć przedsiębiorstw, instytucji naukowych i innowacyjnych, uczelni i placówek szkoleniowych, wspieranych przez samorządy i władze lokalne i państwowe. Powołuje się go w celu uzyskania wartości dodanej przemysu morskiego w wyniku zintegrowanego użycia zasobów ludzkich, materialnych, finansowych oraz technologii i informacji. W niektórych krajach działających w europejskim obszarze gospodarczym terminem klaster morski nazywa się instytucje, które zajmują się działalnością w różnych obszarach gospodarki morskiej, zarówno w obszarze produkcji, usługach, jak i w działalności obejmującej badania naukowe i badawczo-rozwój owe. W Norwegii, Holandii, Danii, Francji, Niemczech, Szwecji, Finlandii i Włoszech tworzone są instytucje, które zajmują się organizacją współpracy przedsiębiorstw przemysłu okrętowego współdziałających ze stoczniami wytwórczymi i remontowymi, portów, firm portowych, przedsiębiorstw transportowych, spedycyjnych i logistycznych, firm związanych z eksploatacją złóż znajdujących się w wyłącznych strefach gospodarczych. W celu ochrony przed oddziaływaniem rynku, organizacje te działają w warunkach protekcjonistycznej polityki rządu i administracji lokalnej. Klaster morski w wielu przypadkach swoim kształtem odbiega od tradycyjnego podejścia Michela Portera, definiującego klaster przedsiębiorstw jako organizację skupiającą podmioty działające w regionie geograficznym. Klaster morski może być organizacją ponadbranżową i ponadregionalną, skupiając przedsiębiorstwa działające w różnych branżach i regionach, czasami łącząc w większą organizację mniejsze klastry (subklastry). Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w Szlezwiku Holsztynie, Danii czy Norwegii. Na przykład norweskie przedsiębiorstwa związane z żeglugą utworzyły klaster ponadregionalny obejmujący stocznie, instytucje klasyfikacyjne, wytwórców podzespołów i wyposażenia okrętowego, brokerów, instytucje finansowe i ubezpieczeniowe, a także firmy działające w branży offshore. Znajduje w nim zatrudnienie około 90 000 osób, które wytwarzają produkcję i usługi o wartości około 29 miliardów euro. Jako wzorcowy w Europie podaje się duński klaster morski, stanowiący zaplecze fundacji Stichting Nederland Maritiem Land, która zajmuje się promocją powiązań sieciowych i przedsiębiorstw holenderskich działających w gospodarce morskiej. Dutch Maritime Cluster został utworzony w 1997 r. W jego skład weszły podmioty działające w kilkunastu podstawowych działach gospodarki morskiej: żegluga, przemysł budowy statków, zakłady produkujące wyposażenie okrętowe, offshore, żegluga śródlądowa, porty, przedsiębiorstwa zajmujące się pogłębianiem, usługi na rzecz przedsiębiorstw gospodarki morskiej, rybołówstwo, jachting, marynarka wojenna. Łącznie około 12 000 przedsiębiorstw. Szacuje się, że w przedsiębiorstwach wchodzących w skład klastra pracuje bezpośrednio około 135 000 osób, a w firmach kooperujących generuje on zatrudnienie 55 000 miejsc pracy. Szacuje się, że obroty podmiotów działających w klastrze osiągają wielkość trzy miliardy euro, z czego 60 proc. dochodów gospodarka morska Holandii uzyskuje z eksportu. 40 proc. przychodów uzyskuje się z produkcji przemysłu okrętowego, 15 proc. z żeglugi, 13 proc. zapewnia działalność w sektorze offshore, 7 proc. z żeglugi śródlądowej. KLASTER DLA TERMINALU Budowa terminalu gazowego LNG w Świnoujściu stanowi szansę dla utworzenia pierwszego klastra na Pomorzu Zachodnim. Decyzja PGNiG o usytuowaniu terminalu w Zachodniopomorskiem stanowi szczególną szansę nie tylko dla Świnoujścia, ale dla przedsiębiorców różnych branż. Ponieważ zakłada się, że budowa terminalu powinna rozpocząć się już w 2008 r, praktycznie pozostało niewiele czasu na stworzenie klastra, który skupiłby wszystkie firmy współpracujące najpierw w budowie, a potem eksploatacji terminalu. W przypadku tego projektu powinny powstać więc dwa klastry. Jeden dla realizacji projektu budowy terminalu gazowego LNG, a drugi na czas jego funkcjonowania. Ponieważ inwestycja będzie realizowana w kilku etapach, należy założyć, że "klaster inwestycyjny" będzie się zmieniał w czasie budowy terminalu. W etapie pierwszym (2007 r.) klaster powinien zostać utworzony w formie instytucji integrującej działania związane z przygotowaniem inwestycji oraz badań rynkowych i analizy potencjalnych źródeł dostaw i transportu gazu LNG. W fazie drugiej klaster powinien zostać rozbudowany do organizacji realizującej budowę terminalu i wspomagającej jego funkcjonowanie infrastruktury technicznej. Etap trzeci powinien polegać na przekształceniu klastra inwestycyjnego w klaster eksploatacyjny, którego zadaniem będzie zarządzanie dostawami, przeładunkiem i dystrybucją gazu LNG, co według założeń powinno nastąpić w 2011 r. Ponieważ założyć należy, że terminal będzie oddawany do eksploatacji w kilku etapach, trzeba przyjąć również wariant, że w pewnym okresie obok siebie będą funkcjonowały dwa klastry - inwestycyjny i eksploatacyjny. Takie podejście do zagadnienia budowy terminalu LNG w Świnoujściu powinno zapewnić najbardziej sprawną realizację inwestycji, zgodnie z najnowszymi rozwiązaniami przyjętymi w zarządzaniu projektami. Takie profesjonalne podejście do zagadnienia powinno zagwarantować optymalne wykorzystanie środków przeznaczonych na inwestycję, której wartość dzisiaj szacuje się na 1,2 mld zł.