Nieprawidłowości na kwotę ponad 45,45 mln zł stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli, w trakcie sprawdzania, w jaki
sposób wykorzystano unijne środki na restrukturyzację floty rybackiej, w ramach "Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa" (FIWR). Przy okazji, NIK zbadała także realizację Sektorowego Programu
Operacyjnego "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006" (SPO RiPR). Program miał na celu dostosowanie wielkości floty do zasobów morskich Bałtyku, jej odnowę i modernizację, a także pomoc rybakom,
którzy utracili zatrudnienie w wyniku restrukturyzacji floty.
Kontrolę prowadzono od 8 września do 16 grudnia 2005 r. i objęto nią Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencję
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie oraz jej regionalne oddziały w województwach: zachodniopomorskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim. Jednostką koordynującą działania była delegatura
NIK w Szczecinie.
NIK negatywnie oceniła przygotowanie instytucji państwowych, odpowiedzialnych za zarządzanie i wdrażanie SPO RiPR, do wykorzystania środków publicznych na realizację programu.
Wskazano m.in. na: opóźnienia w wydawaniu rozporządzeń niezbędnych do wdrożenia programu przez Ministerstwo Rolnictwa; brak kontroli ARiMR w zakresie prawidłowości działań związanych z wdrażaniem SPO
RiPR; nieterminowe sporządzanie sprawozdań dla ministra finansów z realizacji programu oraz nieuruchomienie przez resort finansów Systemu Informatycznego Monitorowania i Kontroli Finansowej Funduszy
Strukturalnych (SIMIK), który miał zapewniać monitoring programu i zarządzanie nim. Na jego budowę i wdrażanie wydano dotychczas ponad 12,6 mln zł i - mimo formalnego odbioru w grudniu 2004 r. - do dnia
zakończenia kontroli, 19 grudnia 2005 r., system nie został uruchomiony.
Co ciekawe, resort finansów, zdaniem kontrolerów NIK, prowadził ewidencję księgową operacji związanych z pozyskiwaniem i wypłatą
środków pochodzących z FIWR niezgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości, a także nierzetelnie realizował zadania związane z informowaniem Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach w zakresie
wykorzystania tych środków.
Jednak podstawowy cel SPO RiPR, którym było dostosowanie wielkości floty rybackiej do zasobów morskich, został osiągnięty do końca I kwartału br. Na realizację programu
przeznaczono ponad 1,087 mld zł, w tym m.in. na restrukturyzację floty i pomoc rybakom - prawie 680 mln zł. Do końca marca br. wydano na działania objęte kontrolą prawie 320 mln zł. Wartość zawartych w
tym okresie umów wyniosła ponad 418 mln zł, co stanowiło 61,5% środków przeznaczonych do wykorzystania w latach 2004-2006.
Największą kwotę wsparcia, w wysokości ponad 434 mln zł, przeznaczono na
"Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów". Stanowiło to 39,9% środków przewidzianych w programie. Tak więc, do końca I kwartału br. flota rybacka zmniejszyła się o 327 jednostek, w tym o 167 kutrów.
Stanowiło to 25,6% tejże floty ogółem i 40% wszystkich kutrów rybackich. Z powodu osiągnięcia zakładanych w SPO RiPR wskaźników, dotyczących liczby wycofanych jednostek, minister rolnictwa wstrzymał od 2
marca br., przyjmowanie wniosków o dofinansowanie.
NIK zwróciła jednak uwagę, że sposób wyboru statków do złomowania nie gwarantował dofinansowania likwidacji, w pierwszej kolejności, najstarszych
i najbardziej wyeksploatowanych jednostek. O wypłacie środków decydowała bowiem kolejność złożonych wniosków, co doprowadziło do szybkiego wykorzystania środków, nie zapewniając likwidacji najstarszych
statków.
Tym bardziej negatywnie oceniono, z punktu widzenia legalności, przyznawanie pomocy finansowej za złomowanie statków tym, którzy nie wykazali, że przy ich użyciu dokonywali połowów morskich w
wymaganym czasie (co najmniej 75 dni, w każdym z dwóch okresów 12-miesięcznych, poprzedzających dzień złożenia wniosku o dofinansowanie).
Nie wykorzystano także szansy na odnowienie przestarzałej floty
rybackiej przy pomocy środków z FIWR. Na ten cel przeznaczono prawie 94 mln zł. Ze względu na opieszałość ministra rolnictwa, nie wykorzystano w ogóle wsparcia na budowę nowych jednostek. Środki dostępne
były bowiem do końca 2004 r., a rozporządzenie określające wzór umowy o dofinansowanie zostało opublikowane dopiero w styczniu 2005 r.!
Niewielkie było też zainteresowanie właścicieli statków
wykorzystaniem środków na modernizację istniejących jednostek. Do końca I kwartału br. wypłacono zaledwie 80,6 tys. zł, na renowację 7 statków. Było to niespełna 0,1% limitu na lata 2004-2006.
W wyniku
restrukturyzacji floty rybackiej, do końca marca br., wnioski o pomoc finansową złożyło 1226 rybaków, którzy utracili miejsca pracy na statkach. Na ten cel przewidziano w SPO RiPR, ze środków publicznych,
kwotę ponad 151,6 mln zł. Wypłacono zaś prawie 40 mln zł. Udzielona pomoc miała charakter jednorazowej rekompensaty, w kwocie 40,8 tys. zł lub miesięcznego świadczenia podobnego do wcześniejszej
emerytury, w wysokości od 700 do 1300 zł miesięcznie.
Jednakże procedury przyznawania rybakom rekompensat oraz weryfikacja przez regionalne oddziały ARiMR dokumentacji przedkładanej przy ubieganiu się
o pomoc, opracowywane były nierzetelnie i nie zabezpieczały dostatecznie przed wypłatą osobom nieuprawnionym.
Ponadto, przyjęte zasady udzielania pomocy finansowej na przekwalifikowanie zawodowe
rybaków, lub podjęcie przez nich okołory-backiej działalności gospodarczej, nie zachęcały do zmiany zawodu i tworzenia nowych miejsc pracy. Przyznawanie pomocy poprzez refundację poniesionych kosztów
spowodowało, że rybacy korzystali głównie z jednorazowej rekompensaty, z tytułu utraty pracy. Według NIK, zmniejszyło to szansę na ich trwałe odchodzenie z zawodu i może w niedługim czasie przyczynić się
do zwiększenia bezrobocia na terenach nadmorskich.
W związku z nieprawidłowościami, NIK zaleciła niezwłoczne uruchomienie przez resort finansów systemu SIMIK we wszystkich jednostkach
zaangażowanych w zarządzanie i wdrażanie SPO RiPR, objęcie kontrolą przez ministra rolnictwa, ARiMR w zakresie wprowadzania tegoż programu oraz zmianę przez ministra rolnictwa i ARiMR zasad i procedur
udzielania pomocy finansowej rybakom w celu uniemożliwienia wypłaty rekompensat osobom nieuprawnionym.
Wydrukuj artykuł
